خراسان- تب زعفران تا حاشیه شهرهای بزرگ مثل مشهد هم رسیده است. طی چند سال گذشته، تمایل به کشت زعفران از استان خراسان جنوبی به خراسان رضوی و استان‌های دیگر کشیده شده است و اکنون روستاهای استان خراسان رضوی قطب تولید زعفران کشور و دنیا هستند. البته کاشت این محصول به روستاییان محدود نشده، بلکه بسیاری از شهرنشینان، با توجه به دوره مناسب داشت و برداشت زعفران، در حوالی شهرها یا روستاهای پدری دست به کاشت زعفران زده اند. اگرچه طی ماه‌های گذشته ثبات و گاهی کاهش قیمت زعفران برخی را کمی دلسرد کرده اما هنوز حاشیه سود طلای سرخ کم نیست و تب زعفران بالاست. در ادامه پاسخ مهم ترین سوالات خود برای ورود به این حوزه را دریافت کنید.
اقلام اولیه و سرمایه لازم برای کاشت زعفران چیست؟
مهم ترین اقلام هزینه ای برای کاشت زعفران ابتدا زمین و آب و بعد پیاز زعفران است. قیمت آب و زمین وابسته به محل و کیفیت بسیار متفاوت است. مثلا در برخی مناطق روستایی می توان هرمترمربع زمین مناسب برای کاشت زعفران را با قیمت ناچیز 2 هزار تومان (20 میلیون تومان برای هر هکتار) خرید اما همین زمین در حاشیه برخی شهرهای بزرگ یا در مناطق حاصلخیز تا 10 برابر هم می رسد. در این جا جهت تسهیل محاسبات و ارائه یک تصویر جمع و جور از بایسته های اولیه این کسب و کار، یک زمین هزار مترمربعی (یک دهم هکتار) را در نظر گرفتیم و محاسبات را بر اساس آن انجام دادیم. قیمت این مقدار زمین را به طور متوسط 5 میلیون تومان در نظر گرفتیم.
زمان کاشت پیاز زعفران، دوره خواب آن یعنی اوایل تابستان تا اوایل پاییز است. لذا در برخی مناطق گرم تر هنوز فرصت برای زعفران دار شدن هست. اگرچه در مناطق سردتر مثل مشهد هم اکنون پیازها زنده اند و برای کاشت باید تا تیرماه سال آینده منتظر بود.
زعفران یک محصول چندساله است و بعد از کاشت پیاز زعفران، زمین طی یک دوره متعارف گلدهی – 5 تا 10 سال و به طور میانگین 7 سال- محصول خواهد داد.
ممکن است زمین نیاز به تقویت نداشته باشد؛ در این رابطه باید با متخصصان مشورت کنید.
برخی بیش از 10 تن در هکتار هم می کارند تا گلدهی افزایش یابد. در این صورت به دلیل پرشدن زمین، باید زودتر از 7 سال تغییر کاشت داد.
کاشت را می توان کاملا دستی با کارگر یا با استفاده از تراکتور و نیروی کار انجام داد؛ هزینه ها تفاوت چندانی نخواهد کرد.
چند کیلو تولید کنم که ضرر نکنم؟
سوال اساسی دیگر این است که چقدر باید تولید کنیم تا ضرر نکنیم؟ به بیان دیگر، نقطه سربه سر کجاست. جدول زیر برآوردی از هزینه های جاری (سالانه) و همچنین درآمدهای سالانه را نشان می دهد. چنان چه این برآوردها نشان می دهد شما باید در زمین هزار متری، حدود 500 گرم زعفران خشک تولید کنید تا ضرر نکنید. متوسط تولید زعفران در کشور حدود 3 تا 5 کیلوگرم در هکتار است اما بسیاری از افراد با رعایت اصول حرفه ای کاشت و نگهداری 10 تا حتی 30 کیلوگرم در هکتار هم برداشت می کنند. ما برای محاسبات، متوسط تولید شما را یک کیلوگرم در هزار مترمربع در نظر گرفتیم که قابل دستیابی است. البته از سال دوم به بعد.
اگر آبیاری از چاه عمیق انجام شود، دسترسی به آن آسان و فراوانی آن کافی باشد هزینه های آبیاری بیشتر نخواهد بود. اما آبیاری با تانکر و ... ممکن است هزینه های بیشتری روی دست شما بگذارد. البته با توجه به این که نیاز آبیاری زعفران در پاییز (2 بار) زمستان( یک یا دو بار) و بهار است ممکن است برخی دفعات را بتوان با بارش سالانه پوشش داد. سله شکنی قبل از فصل برداشت باید انجام شود و به صورت دستی با چهارشاخ یا ماشینی ممکن است.
از هر 80 تا 90 کیلوگرم گل زعفران حدود یک کیلوگرم سرگل خشک به دست می آید.
برداشت هر کیلو گل از زمین حدود 5 هزار تومان و پاک کردن (جداکردن کلاله یا همان سرگل) هم حدود 5 هزار تومان هزینه دارد که ممکن است به دلیل کمبود کارگر در فصل برداشت افزایش یابد. دو قلم هزینه ای برداشت و پاک کردن که حدود 40 درصد هزینه ها را شامل می شود وابسته به میزان گلدهی زمین است و در صورت کاهش گلدهی، این هزینه ها هم کاهش می یابد.
اگر پیاز مناسب و درشت برای کاشت تهیه کنید ممکن است سال اول هم بتوانید تا 500 گرم سرگل زعفران برداشت کنید.
علوفه تولیدی در فصل بهار و بعد از زردشدن برگ ها، قابل فروش به دام داران است.
قیمت هرکیلوگرم زعفران 4 میلیون تومان در نظر گرفته شده است که تقریبا حداقلی است و ممکن است در دوره هایی افزایش یابد اما هم اکنون قیمت خرید زعفران پوشال از تولیدکننده حدود 4 تا 4.5 میلیون تومان است. بعد از دوره 7 ساله گلدهی، به دلیل تولیدمثل و ازدیاد پیازها زمین عملا برای رشد پیاز فضایی ندارد و امکان رشد از آن ها گرفته می شود. لذا بعد از این دوره باید زمین را شخم بزنید. البته به طور معمول میزان پیاز تولیدی 4 برابر می شود که می توانید 75 درصد آن را بفروشید و 25 درصد را دوباره بکارید. چنان چه از جداول مشخص است، شما در هزار مترمربع زمینی که کاشته اید – با فرض تولید 90 کیلوگرم گل تازه در سال- سالانه 2 میلیون و 200 هزار تومان هزینه و حدود 4 میلیون و 200 هزار تومان هم درآمد دارید؛ یعنی سالانه 2 میلیون تومان درآمد خالص دارید. البته سال آخر هم با فروش پیازهایی که 4 برابر شده اند، حدود 20 میلیون تومان درآمد خواهید داشت.
کجاها می توان زعفران کاشت؟
زعفران اصطلاحا گیاه جان سختی است؛ به این معنی که سرما و گرمای شدید را تحمل می کند اما این بدان معنا نیست که در هر آب و هوایی می توان زعفران کاشت و بازدهی قابل توجه هم داشت. طبق بررسی ها دمای بالای 40 درجه و کمتر از منفی 17 درجه می تواند به پیاز زعفران آسیب بزند. چنان چه برخی علت کاهش عملکرد زمین های زعفران در سال های اخیر را گرمای شدید تابستان و آسیب دیدن پیازها می دانند. اما هم اکنون در بیشتر نقاط کشور زعفران کاشت می شود.
استان های خراسان در این زمینه پیشرو هستند و شیراز، اصفهان، سمنان، استان های پهنه زاگرس و اخیرا حتی گیلان (در مناطق دورتر از ساحل و کم باران) هم زعفران کاری دارند. تنها قید محدودکننده، نبود بارندگی یا رطوبت زیاد در تابستان است. چرا که در این فصل که فصل خواب گیاه است بارندگی موجب فساد پیاز می شود. خلاصه آن که ظاهرا زعفران در بسیاری از مناطق به عمل می آید. اما برای این که کار شما از نظر اقتصادی صرفه داشته باشد حتما باید به فکر انتخاب محل و زمین مناسب باشید تا بتوانید عملکرد مناسبی از زراعت خود دریافت کنید.
