پرچیدن یا پرچ‌کردن در لغت به معنای پهن‌کردن سر میخ کوبیده‌شده‌است، به طوری که نتوان آن را از جایش بیرون کشید.[۱] میخ‌پرچ وسیله‌ای است که برای اتصال دو یا چند قطعه به یکدیگر استفاده می‌شود. دستگاه پرچ‌کن به وسیلهٔ میخ‌پرچ عمل پرچ‌کاری را انجام می‌دهد.[۲] پرچ کاری به پروسه ای گفته می‌شود که در آن دو یا چند قطعه به وسیله یک قطعه واسطه به نام پرچ به یکدیگر متصل می‌گردند. به منظور انجام عملیات پرچ کاری لازم است که در ابتدا هر دو قطعه ای که نیاز است به یکدیگر متصل گردند، سوراخ شوند و سپس پرچ از سوراخ ایجاد شده عبور داده شود، سپس با فشردن سر قفل پرچ به کمک دستگاه پرچ کن اتصال بین دو قطعه انجام شود. پرچ کاری بر خلاف اتصال پیچ و مهره به عنوان یک اتصال دایم به‌شمار می‌رود و باید از اتصال پرچ زمانی استفاده کنیم که دیگر نیازی به جداسازی قطعات از یکدیگر نباشد.
انواع میخ‌پرچ و معیارهای انتخاب آن[ویرایش]
هنگام انتخاب میخ‌پرچ‌ها باید به نیروهای کششی و برشی وارد بر قطعهٔ کار توجه کرد و متناسب با آن‌ها میخ‌پرچ‌هایی با قطر، جنس و در فاصله‌های مناسب انتخاب نمود. توصیه شده‌است که جنس میخ‌پرچ و قطعه‌کار مشابه هم باشند، مثلاً برای اتصال ورق‌های مسی بهتر است از میخپرچهای مسی استفاده کنیم؛ برای اتصال قطعات فلزی میخ‌پرچ آلمینیومی معمولاً مناسب و رایج است؛ ولی اگر قرار باشد از میخ‌پرچ آلمینیومی برای اتصال یک قطعهٔ فلزی به یک قطعهٔ نرم یا شکننده استفاده کنیم (مثلاً در صندلی مدارس) بهتر است قطعهٔ نرم را روی کار قرار دهیم یا پشت قطعهٔ نرم از واشر استفاده کنیم، همچنین در این موارد استفاده از میخپرچهای سرپهن (که به آن‌ها میخپرچهای واشرسرخود، واشردار یا گل‌پهن نیز می‌گویند[۴][۵]) مفید خواهد بود. یکی از عوامل بیرون‌زدگی میخ از قطعه‌کار و در نتیجه اتصال نامناسب ضعیف‌بودن قطعهٔ آخر است که برای رفع این مشکل از ورق‌های فلزی یا واشر در پشت کار استفاده می‌کنند.[۲]
طول میخ‌پرچ‌ها را از روی ضخامت قطعه‌کار و قطر میخ‌پرچ تعیین می‌کنند به طوری که معمولاً باید مجموع ضخامت قطعه‌کار و قطر پرچ برابر طول پرچ باشد. اگر طول پرچ بیش از حد نیاز باشد در کنار افزایش قیمت پرچ‌ها موجب افزایش تعداد مراحل پرچ‌کاری و اتصال نامطلوب قطعه‌کار خواهد شد. علت اتصال نامناسب در میخپرچهای بیش از حد بلند این است که پیش از جمع‌شدن کامل پرچ، میخ قطع شده و اتصال کامل نشود.[۲]
میخ‌پرچ شانه دار[ویرایش]
پرچ شانه دار
پرچ‌های شانه دار از یک طرف شامل کلاهک و از سمت دیگر شامل شانه ای توپر می‌باشند که بخش شانه آن می‌تواند دارای یک زبانه کوچک با قطر کم یا شامل سوراخ شبه لوله ای یا لوله ای باشد. به طور معمول کلاهک‌های این پرچ را به صورت مسطح، بیضی، دکمه ای یا شمشیری می‌سازند.
مواد اولیه مورد استفاده جهت تولید این پرچ‌ها، فولاد، فولاد ضدزنگ، آلومینیوم، برنج یا مس است. نوع آبکاری و پوشش این پرچ‌ها توسط اپراتور نهایی بسته به نیاز کاربر مشخص می‌شود.
پرچ‌های شانه دار به صورت مقرون به صرفه و به سرعت می‌توانند قطعات کار را به یکدیگر متصل نمایند. این در حالی است که این نوع پرچ‌ها به قطعات کار پرچ شده نیز این اجازه را می‌دهند که به راحتی چرخش داشته باشند و حرکت کنند.
شانه این نوع پرچ‌ها به عنوان سطح بلبرینگ عمل کرده و زمانی که میله پرچ پرچیده می‌شود، به قسمت غیر چرخشی قطعات کار نزدیک شده و در تنگاتنگ یکدیگر قرار می‌گیرند.
دلایل استفاده از پرچ‌های شانه دار:
- مونتاژ با سرعت بالا
- اتصال دهنده دائمی با قدرت اتصال خوب
- امکان چرخش پس از پرچیدن
- سهولت بازرسی متقابل
- امکان استفاده جهت اتصال قطعات کار با مواد مشابه یا متفاوت
۶- جایگزین مقرون به صرفه به جای اتصال دهنده‌های رزوه دار.[۶]
میخ‌پرچ افشان[ویرایش]
میخ‌پرچ افشان نوعی از میخ‌پرچ است که برای اتصال فوم یا قطعات نرم دیگر که نیاز به اتصال خیلی محکمی ندارند استفاده می‌شود. این میخ‌پرچ‌ها فشار پرچ را در سطح وسیع‌تری از کار پخش می‌کنند و مانع آسیب‌دیدن قطعه‌کار خواهند شد.[۲]
میخ‌پرچ آلمینیومی یا زنگ‌نزن[ویرایش]
جنس میخ‌پرچ‌ها اغلب از آلمینیوم است اما جنس میخ داخل آن‌ها فولادی است. در محیط‌های مرطوب آن قسمتی از میخ فولادی که در داخل پرچ باقی مانده‌است ممکن است دچار زنگ‌زدگی شود و رنگ قطعه‌کار را عوض کند. برای مقابله با این مشکل از میخپرچهای آلمینیومی استفاده می‌شود.[۲]
میخ‌پرچ توپُر[ویرایش]
میخپرچهای توپر
یکی از قدیمی‌ترین انواع میخ‌پرچ‌ها هستند که به صورت یک استوانهٔ فلزی توپر ساخته شده‌اند و یک سر آن‌ها کمی پهن‌تر از قطر استوانه‌است. کاربرد این میخ‌پرچ‌ها در جایی است که استحکام زیادی مورد نیاز باشد، مانند بدنهٔ هواپیماها و پل‌های فلزی. برای استفاده از این میخ‌پرچ‌ها باید به طرف کار دسترسی وجود داشته باشد. برای ایجاد اتصال سر باریک میخ‌پرچ را توسط دستگاه مخصوص یا به وسیلهٔ ضربه تغییر شکل می‌دهند.[۷] استاندارد دی‌آی‌ان-۶۶۱ مشخصات فنی مورد نیاز این پرچ‌ها را معین کرده‌است.[۸]
میخپرچهای نیمه‌خالی یا نیمه‌پر[ویرایش]
میخپرچهای نیمه‌خالی شبیه به میخپرچهای توپر هستند ولی داخل آن‌ها خالی است و برای پرچ‌کردن آن‌ها به نیروی کمتری نیاز خواهد بود.[۷] استاندارد دی‌آی‌ان-۶۷۹۱ به معرفی مشخصات فنی این پرچ‌ها می‌پردازد.[۹]
میخپرچهای توخالی یا پرچ کور[ویرایش]
سه میخ‌پرچ توخالی آلمینیومی: ۱/۸"، ۳/۳۲"، و ۱/۱۶"
رایج‌ترین نوع میخ‌پرچ‌ها میخپرچهای توخالی هستند که با دسترسی داشتن به یک طرف قطعه‌کار و با استفاده از دستگاه پرچ می‌توان از آن‌ها برای پرچ‌کردن استفاده کرد. این نوع پرچ‌ها نسبت به پرچ‌های توخالی و توپر بار کمتری را می‌توانند تحمل کنند.[۷] این میخ‌پرچ‌ها از دو قسمت میخ و بدنهٔ پرچ تشکیل شده‌اند که قسمتی از میخ در داخل بدنهٔ پرچ قرار گرفته‌است که این قسمت از قبل بریدگی دارد و به آن ناچ می‌گویند. با بیرون کشیدن میخ از داخل بدنهٔ پرچ به وسیله دستگاه پرچ‌کن، حجم بدنه افزایش می‌یابد و موجب اتصال کامل قطعات می‌شود.[۱۰] استاندارد ملی ۳۴۱۹ ایران به معرفی مشخصات پرچ کور با میخ شکستنی می‌پردازد.[۱۱]
قطر سوراخ پرچ‌کاری[ویرایش]
اگر سوراخ ایجادشده در قطعه‌کار خیلی کوچک باشد نمی‌توان میخ‌پرچ را از آن عبور داد. همچنین اگر سوراخ بیش از حد بزرگ باشد موجب شل شدن محل اتصال یا بیرون‌زدگی میخ و عدم اتصال موفق قطعات می‌شود. سوراخ پرچ‌کاری باید قطری کمی بیشتر از ۰٫۱ میلی‌متر داشته باشد. باید در نظر داشت که در زمان پرچ‌کاری کمی قطر میخ‌پرچ افزایش می‌یابد و فضای خالی را پر می‌کند،[۲] در یک اتصال موفق متورم‌شدن بدنهٔ پرچ در داخل سوراخ به استحکام اتصال کمک می‌کند.[۱۲] قطر نامی میخ‌پرچ‌ها کمی از قطر واقعی آن‌ها کمتر است، بنابراین مثلاً برای ایجاد سوراخ مناسب برای یک پرچ نمرهٔ ۴ استفاده از متهٔ ۴ (میلی‌متر) مناسب خواهد بود.[۲]
پرچ‌کن و روش استفاده از آن[ویرایش]
پرچ‌کن دستگاهی است که میخ را در داخل سوراخ قطعه‌کار پرچ می‌کند. نمونه‌های رایج این دستگاه دارای پستانک‌های تعویض‌پذیر هستند که باید در هر عمل پرچ به گونه‌ای انتخاب شوند که قطر سوراخ پستانک کمی (و نه خیلی) بیشتر از قطر میخ‌پرچ باشد؛ معمولاً چند پستانک در اندازه‌های مختلف روی بدنهٔ پرچ‌کن نصب هستند که می‌توان آن‌ها را تعویض کرد. بزرگ‌بودن پستانک یکی دیگر از عوامل بیرون‌زدگی میخ و پرچ‌کاری ناموفق است. پیش از آغاز پرچ‌کاری باید پلیسه‌های حاصل سوراخکاری را زدود و قطعه‌کارها را با گیره یا ابزارهای دیگر تا حد امکان به هم نزدیک کرد تا اتصال محکمی ایجاد شود، وجود پلیسه‌ها می‌تواند پرچ را پاره کند. همچنین پرچ‌کن باید به صورت عمود روی قطعه‌کار قرار گیرد و پستانک باید بر روی قطعه‌کار چسبیده باشد.[۲]
پرچ‌کن‌ها از سازوکارهای مختلفی برای پرچ‌کردن استفاده می‌کنند، به عنوان نمونه پرچ‌کن ممکن است دستی با بادی (پنوماتیک) باشد.
روش‌های جایگزین پرچ[ویرایش]
جستارهای وابسته[ویرایش]
منابع[ویرایش]
- ↑ علی‌اکبر دهخدا و دیگران، سرواژهٔ «پرچ کردن»، لغت‌نامهٔ دهخدا (بازیابی در ۲۲ تیر ۱۳۹۱).
- ↑ پرش به بالا به:۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ ۲٫۵ ۲٫۶ ۲٫۷ «پرچ کاری». وب‌گاه پرچ‌ساز. بازبینی‌شده در ۲۲ تیر ۱۳۹۱.
- ↑ «اطلاعات فنی میخ پرچ». وب‌گاه متحدپرچ. بازبینی‌شده در 3 اردیبهشت 1397.
- ↑ «میخ پرچ گل پهن (K)». وب‌گاه tictacco. بازبینی‌شده در ۲۲ تیر ۱۳۹۱.
- ↑ . سایت متال رنگین پویش. http://www.metalpooyesh.com/1389-06-13-12-50-58.html. بازبینی‌شده در ۲۲ تیر ۱۳۹۱.
- ↑ «پرچ شانه دار». متحدپرچ. بازبینی‌شده در 25 اردیبهشت 1397.
- ↑ پرش به بالا به:۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ خطای یادکرد: خطای یادکرد:برچسب
غیرمجاز؛ متنی برای یادکردهای با نامتبیانوارد نشده‌است. (صفحهٔ راهنما را مطالعه کنید.). - ↑ «پرچ توپر سرخزینه تخت(DIN-661)». پرچ‌ساز. بازبینی‌شده در ۲۲ تیر ۱۳۹۱.
- ↑ «پرچ نیمه پر سرعدسی تخت (DIN-6791)». پرچ‌ساز. بازبینی‌شده در ۲۲ تیر ۱۳۹۱.
- ↑ «میخ پرچ». سایت متال رنگین پویش. بازبینی‌شده در ۲۲ تیر ۱۳۹۱.
- ↑ «جستجوی استاندارهای ملی». مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران. بازبینی‌شده در ۲۲ تیر ۱۳۹۱.
- ↑ «مشخصات پرچ». وب‌گاه پرچ‌ساز. بازبینی‌شده در ۲۲ تیر ۱۳۹۱.
